Kożuchowski Stanisław h. Doliwa (ok. 1670–1744), cześnik wieluński, poseł na sejmy, autor spisu praw Rzpltej. Był najmłodszym synem Stanisława Kazimierza (zob.) i Barbary Siewierskiej, córki Andrzeja, starosty ostrzeszowskiego. W r. 1690 K. występował, obok brata Aleksandra Michała, jako współdziedzic dóbr Karsy, Bobry i Wierzchosław w pow. kaliskim, a ponadto posiadał Czechel, Kakawę i Mokrsko (Wieluńskie). W r. 1700 otrzymał K. cześnikostwo wieluńskie. Konstytucją sejmu lubelskiego w r. 1703 został wyznaczony deputowanym z ramienia izby poselskiej do boku króla Augusta II. Niebawem jednak przeszedł na stronę Stanisława Leszczyńskiego, przystąpił do generalnej konfederacji warszawskiej (16 II 1704), w której zasiadał jako konsyliarz; ponadto był sekretarzem gabinetowym Leszczyńskiego. W r. 1705 złożył swój podpis pod „Confirmatio generalis iurium”.
W r. 1726 posłował z ziemi wieluńskiej na sejm grodzieński. Był wówczas deputowanym do korektury Trybunału Kor. i wszedł również do komisji «dla odnowienia i potwierdzenia dawniejszych pakt wiecznych» ze Szwecją. Na plenum sejmowym domagał się, by stanowisk administratorów i rządców żup solnych nie obsadzać cudzoziemcami. W r. 1730 z ramienia sejmiku ziemi wieluńskiej posłował na sejm warszawski. W r. 1739 zrezygnował z urzędu cześnika wieluńskiego; urząd ten objął po nim jego syn Bogusław, późniejszy sędzia wieluński, zmarły w r. 1765.
K. cieszył się opinią znakomitego prawnika. Sejm grodzieński w r. 1726 polecił mu zestawienie zbioru konstytucji sejmowych. Dn. 18 XI 1727 r. w Grodnie K. otrzymał od króla przywilej na lat 20 wyłącznego druku zbioru konstytucji, z zastrzeżeniem groźby kary 50 dukatów za przedruki. Praca została ukończona w r. 1732 i wydana własnym sumptem w prywatnej drukarni w Mokrsku. („Constytucye, statuta y przywileje koronne y W. X. Lit. na walnych seymach od roku pańskiego 1550 aż do roku 1726 uchwalone…”). Polegała ona na wyszczególnieniu sejmowych konstytucji za okres do r. 1726 w układzie alfabetycznym, wzorowanym na pracy Jana Herburta. W październiku 1732 r. K. wyprawił swych synów z pierwszymi egzemplarzami „Constytucyi” do Warszawy. Zostali oni przyjęci na publicznym posłuchaniu przez króla, który otrzymał jeden egzemplarz. Rada senatu wyraziła K-emu wdzięczność i przedstawiła go królowi do nagrody. Istotnie, August II wypłacił mu ze skarbu kor. 10 000 złp. Kolportażem „Constytucyi” zajęły się księgarnie Różyckiego i Hebanowskiego w Warszawie, cena egzemplarza wynosiła 8 bitych talarów. Niezależnie od tego sejm konwokacyjny 1764 r. przeznaczył, tytułem zwrotu poniesionych przy wydaniu „Constytucyji” kosztów, sumę 10 000 złp. sukcesorom K-ego. Ustawa ta jednak nie została zrealizowana. W szkołach pijarskich „Constytucye” K-ego były w połowie XVIII w. podręcznikiem do nauczania historii Polski. Prace K-ego nad zbiorem, gdy po kraju przez wiele lat rozchodziły się wieści o jego druku, wpłynęły niewątpliwie na decyzję Józefa Jędrzeja Załuskiego, podjętą w r. 1730, wydania pełnego zbioru praw polskich. Właśnie I t. „Volumina legum” ukazał się równocześnie z „Constytucyami” K-ego. Ale wielka zasługa K-ego polega na tym, że tę iście benedyktyńską pracę wykonał sam jeden, przy pomocy jedynie jednej ze swych córek, pokrywając wszelkie koszty z własnego majątku, który bardzo nadwerężył. Ożeniony z Konstancją Pienicką, łowczanką różańską, pozostawił dwie córki: Barbarę, żonę Jana Skrzetuskiego, późniejszego pisarza grodzkiego kaliskiego, oraz Ludwikę, żonę Adama z Białej Szypowskiego, pisarza grodzkiego bydgoskiego, i czterech synów: Andrzeja, Aleksandra, Stanisława (zob.) i Bogusława.
Estreicher; Bibliografia historii Polski, Pod red. H. Madurowicz-Urbańskiej, W. 1965 I; Finkel, Bibliografia; W. Enc. Ilustr.; Słow. Geogr.; Boniecki; Uruski; – Bartoszewicz J., O przedrukowaniu voluminow legum 1732 r., w: Dzieła, Kr. 1880 VIII 177–8, 188–9; Grodziski S., Poglądy Stanisława Konarskiego na rozwój prawa polskiego w świetle jego wstępu do Volumina Legum, „Czas. Prawno-Hist.” T. 5: 1953 s. 110–1; Konopczyński W., Polscy pisarze polityczni XVIII w., W. 1966; tenże, Stanisław Konarski, W. 1926; – Historia domus Varsaviensis Scholarum Piarum, Wyd. L. Chmaj, Wr. 1959; Pstrokoński B., Pamiętniki, Wyd. E. Raczyński, Wr. 1844 s. 19–20; Teka Podoskiego, III 106, IV 13; Vol. leg., VI 53, 214, 228, VII 49, VIII 133; – Materiały z kartoteki Włodzimierza Dworzaczka.
Henryk Olszewski